İnsanoğlu yeni bir şey gördüğünde, yeni fikirle tanıştığında evvela kendine fayda veren tarafını almaya çalışır. Çünkü o anlık bunu ihtiyaç olarak kabul eder, ikna olmak ister, zarar tarafinı pelı görmez, çoğu zaman da düşünmez. En iyi misal, ilk önce icat çıkar, sonra zararı. Daha da açarsak; petrol faydalı bir şey olarak sunuldu; ancak çevreye ve insana verdiği zararı anlamak ve sorgulamak nerdeyse 50 yılı alacaktı.
En can alıcı ve muzdarip olduğumuz yerden soralım. "Sigara sağlığa zararlıdır." yazıyorlar ya, bu ibareyi zıttından okuyalım. Hangisi daha tesirli: "Sigara, sağlığa faydalı değildir." Fayda yolsa sonunda zararını tartışmanın ne manası var. Tabii ki ikna olmak ve delil aramak, içenlerin peşinde koştuğu bir durum.
Mecelle kaidesini al buradan, uygula hayatına: Def-i mefâsid celb-i menâfiden evlâdır. Yani, zararı def etmek bir faydayı temin etmekten önceliklidir.
Evet, fayda çok güzel bir kelime; menfaat manasına yorulma tehlikesi de bulunuyor. Oysa fayda, aslını ve neslini bozmadan ondan istifade etmektir. Kötü alışkanlıkta böyle iken zihni ve fikri, dahası hissiyatımızı zarardan nasıl koruyacağız? En güzel misallerden biri Lokman Hekim'e aittir.
Lokman Hekim'e "İlmi kimden öğrendin?" diye sorarlar.
Cevap verir: "Körlerden öğrendim. Çünkü onlar elindeki değnekle tam araştırmadan adım atmazlar. Basacaklan yerin sağlam olduğundan emin olduktan sonra adım atarlar. Bundan dolayı ben de bir şey yapacağım zaman düşünür, faydalı ise konuşur ve yaparım. Faydasız ise bırakmayı ve susmayı tercih ederim."
Günlük hayata geçelim: Kendine söz geçiremeyenler söyleyin şimdi: Karşınıza aldınız kendinizi, yol değişikliği var zihninizde. Ya da nasihat, tembihat yapmak istiyorsunuz; fayda-zarar dengesini bulduracak kelimeleri zihninizde ön taraflara doğru çağırsanız iyi edersiniz. "Bu işten zararım ne olacak?"
Muhatabınız bir konuda fayda-zarar dengesini gözetmiyorsa, siz telaffuzunuza "fayda ve zararı" yerleştiriniz. Zira hadis-i şerifte, zararlı ilimden, bilgiden denmiyor, "Faydasız ilimden Hazreti Allah'a sığınırım." buyruluyor.
Faydalı Tavsiye
Bir ilim ve irfan kaynağından feyz alabilmek, ancak kişilerin istidadına/kabiliyetine bağlıdır. Malumdur ki, nisan yağmuru bir feyz kaynağıdır; bundan sadef (inci kabuğu) faydalanır ve inci hâsıl eder. Halbuki yılan da aynı yağmurdan zehir üretir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder